Blog

Gospodarka Słowacji w 2019 roku

(okres styczeń – grudzień 2019, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego)

(źródło danych: Urząd Statystyczny Republiki Słowackiej)

3.1 Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Tempo rozwoju gospodarczego na Słowacji w roku 2019 nieco wyhamowało, co było także reakcją na spowolnienie w całym regionie. Tempo wzrostu PKB Słowacji, tzn. dodatnia dynamika PKB  w cenach bieżących w międzyrocznym porównaniu, rozwijało się z wartości  105,3 w czwartym kwartale 2018, przez 106,8 w pierwszym kwartale 2019, 104,9 w drugim, 103,4 w trzecim do 105,0 w czwartym. Za cały rok 2019 wyniosło 105,0. Dla porównania, za poprzedni 2018 rok wskaźnik ten wyniósł 106,2.

W liczbach bezwzględnych PKB w 2019r. osiągnął wartość 94,177 mld euro, (89 301,5 euro w cenach stałych). Międzyrocznie PKB wzrósł najwięcej w cenach bieżących w administracji publicznej, obronie, edukacji, opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (wzrost o 10,4 punktu procentowego), w finansach i ubezpieczeniach  (o 9,5 p.p.), w branży informatycznej i telekomunikacyjnej (o 7,2 p.p.). Natomiast w przemyśle PKB wzrósł jedynie o 1,6 p.p., w handlu, transporcie , usługach hotelowych i restauracyjnych o 2,1 p.p., w rolnictwie o 3,8 p.p., a w budownictwie o 5,1 p.p. Spadku PKB w cenach bieżących nie odnotowano w  żadnej z branż.

Wraz ze zmianą tempa rozwoju gospodarczego na Słowacji i u jej największych partnerów aktualizowane były prognozy kompetentnych instytutów analitycznych. Na przykład rządowy Instytut Polityki Finansowej zmieniał swoje makroekonomiczne prognozy rozwoju gospodarki słowackiej następująco: w lutym 2019r. zapowiadano na 2019 rok wzrost PKB Słowacji o 7,1% w cenach bieżących (na rok 2020 o 6,5%) , w czerwcu 2019r. skorygowano już tę prognozę do 6,2% (na rok 2020 o 5,9%), a we wrześniu 2019r. do 4,9% (na rok 2020 o 4,2%).

Mimo spadku tempa wzrostu PKB, pozytywnym zjawiskiem było utrzymanie wysokiej konsumpcji krajowej, zarówno  gospodarstw domowych (związanej ze wzrostem wynagrodzeń), jak i rządowej (związanej z wykorzystywaniem funduszy UE).

Agencja ratingowa S&P we wrześniu 2019r. opublikowała raport, w którym potwierdziła dla Republiki Słowackiej rating A+ ze stabilną perspektywą. Prognoza S&P na najbliższe lata przedstawia prognozę dalszego wzrostu gospodarczego kraju, dobrego stanu finansów publicznych państwa oraz atrakcyjności kraju dla inwestorów. Według prognozy S&P wzrost gospodarczy będzie kontynuowany w oparciu o inwestycje oraz konsumpcję krajową.

Dla otwartej słowackiej gospodarki kluczowe znaczenie ma rozwój handlu zagranicznego. Ogólny eksport towarów ze Słowacji  wzrósł o 1,66% i w liczbach bezwzględnych wyniósł 80,46 mld euro. Ogólny słowacki import towarów w międzyrocznie wzrósł o 3,29% do 79,36 mld euro. Według danych Słowackiego Urzędu Statystycznego Słowacja osiągnęła nadwyżkę handlu zagranicznego wartości 1,10 mld euro, co stanowi o 1,21 miliard euro mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Zagrożeniem jest wielka zależność Słowacji od czynników zewnętrznych.

3.2 Inflacja

Ze względu na to, że Słowacja jest państwem, które wprowadziło wspólną walutę europejską, inflacja jest podobna do tej w całej strefie euro. Inflacja według wskaźnika cen konsumpcyjnych osiągnęła średnią wartość 2,7%. Największy wpływ na taki rozwój miał wzrost cen żywności i napojów bezalkoholowych, które mają drugą pod względem wielkości wagę w koszyku konsumenckim (172,256 ‰) o 4,0%. Na drugim miejscu jest wzrost cen czynszów, wody i energii o 3,9%, które mają  największą wagę (258,121 ‰) w koszyku konsumenckim oraz wzrost cen restauracyjnych i hotelów (waga w koszyku konsumenckim 69,646) o 3,0% oraz.

3.3 Rynek pracy

Dotychczasowy korzystny wzrost PKB pozytywnie oddziaływał na poprawę atmosfery na rynku pracy i odzwierciadlał się we wzroście zatrudnienia oraz obniżeniu bezrobocia. Liczba zatrudnionych osób  wzrosła w 2019r. o 0,7% do 2,583 miliona osób. Natomiast liczba bezrobotnych obniżyła się o 12,1% do 157,7 tys. osób. Stopa bezrobocia obniżyła się do poziomu 5,8%, co stanowi najniższy poziom w historii Słowacji. Stopa bezrobocia obniżała się następująco: 14,2% na koniec 2013 r., 13,2% na koniec 2014 r., 11,5% na koniec 2015 r., 9,7% na koniec roku 2016, 8,1% na koniec roku 2017 i 6,6% na koniec roku 2018.   Zwalczanie bezrobocia należało do kluczowych zadań w programie obecnego rządu słowackiego. Pomimo poprawy na słowackim rynku pracy, na Słowacji nadal istnieje bezrobocie, chodzi jednak o bezrobocie strukturalne, które uwidacznia rozbieżność między liczbą a specjalizacją absolwentów szkół, przede wszystkim szkół wyższych. Zwalczanie tego problemu, poza reformami w systemie edukacji, wymaga ścisłej współpracy szkół z biznesem w celu przygotowania kadr zgodnie z potrzebami przemysłu. Rząd słowacki w tym celu wspiera negocjacje między szkołami i pracodawcami. Dużym problemem jest również wysoka liczba (41,0%) długoterminowo bezrobotnych (powyżej dwóch lat), tzn. zatrudniających się z problemami ze względu na utratę nawyków pracy. W skali regionalnej stopa bezrobocia była najwyższa w woj. preszowskim (10,1 %, międzyroczny wzrost o 0,1 p.p.). Natomiast najniższą stopę bezrobocia osiągnięto w woj. bratysławskim (2,4%, międzyrocznie -0,5 p.p.). Stopa bezrobocia wyższa niż średnia krajowa utrzymuje się w woj. bańsko-bystrzyckim (7,9 %, międzyroczny spadek o 1,7 p.p.) oraz w woj. koszyckim (7,9%, -2,2 p.p.). Poniżej średniej bezrobocie było w woj. trenczyńskim (2,9%, -0,1 p.p.), trnawskim (4,6%, -0,5 p.p.), nitrzańskim (4,6%, -0,1 p.p.) oraz żylińskim (4,5%, -1,0 p.p.). W analizowanym okresie obniżyła się również średnia krótkoterminowo (poniżej 1 roku) zatrudnionych za granicą, a to o 7,9% do 128,6 tys. obywateli Słowacji. Najwięcej, bo 26% Słowaków zatrudnionych za granicą pracuje w przemyśle, na drugim miejscu z udziałem 24% jest praca w budownictwie oraz na trzecim z udziałem 23% jest opieka zdrowotna i społeczna. Największą grupę, bo aż 27%, wśród osób pracujących za granicą stanowili obywatele Słowacji wwieku 25-34 lat. Jeśli chodzi o kierunki, to 35% wyjechało za pracą do Austrii,  22% do Republiki Czeskiej oraz 17% do RFN. Pomimo istniejącego, chociaż zmniejszającego się, bezrobocia, coraz bardziej widocznym problemem jest brak rąk do pracy, przede wszystkim wykwalifikowanych robotników potrzebnych zwłaszcza w fabrykach samochodowych, mieszczących się w trójkącie Bratysława – Nitra – Żylina.

Średnie wynagrodzenie nominalne brutto na Słowacji wzrosło o                                                                      7,8% i na koniec 2019 r. wynosiło 1 092,00 euro. Płaca realna wzrosła o 5,0%. Wynagrodzenia około 2/3 zatrudnionych osób na Słowacji są jednak niższe od średniej. Przeciętna emerytura wzrosła o 3,6% i wyniosła 460,39 euro. Jednak realnie emerytury i renty wzrosły  jedynie o 0,4%.

Stawka minimalnego ustawowego wynagrodzenia w roku 2019 wynosiła 520 euro, a decyzją rządu, od 1 stycznia 2020 r. została podniesiona do 580 euro (3,33 euro na godzinę pracy). Chodzi tu o podstawowe minimalne wynagrodzenie. Kodeks Pracy na Słowacji określa 6 poziomów trudności pracy, według których minimalne miesięczne wynagrodzenie w roku 2020 stanowi od 580 (3,33 euro na godz.) do 1160 (6,66 euro na godz.) euro.

3.4 Sektory słowackiej gospodarki / składniki PKB

Główne sektory gospodarki

W ogólnej wartości PKB Słowacji największy udział wartościowy mają następujące sektory (w cenach stałych):

Wysoki udział produkcji przemysłowej w PKB czyni Słowację krajem wysoko uzależnionym od eksportu towarów przemysłowych.  33,2% słowackiego eksportu tworzą pojazdy. Drugą największą grupę, z udziałem 30,8% w słowackim eksporcie, tworzą maszyny, urządzenia mechaniczne i sprzęt elektryczny oraz części do nich. Na trzecim  miejscu, z udziałem 9,2% są metale nieszlachetne i wyroby z nich a za nimi są wyroby przemysłu chemicznego z udziałem 8,1%. Taka struktura gospodarki czyni Słowację szczególnie wrażliwą na rozwój sytuacji gospodarczej na świecie i związany z tym popyt w krajach będących jej największymi partnerami handlowymi, tzn. w krajach UE. Do ukształtowania się tej sytuacji przyczynił się trwający od 2000 r. duży napływ zagranicznych inwestycji na Słowację, które były lokowane głównie w przemyśle samochodowym i elektrotechnicznym.

Struktura importu wskazuje na uzależnienie gospodarki krajowej od przywozu surowców z zagranicy, które z udziałem 8,6% w słowackim imporcie zajmują piąte miejsce. W strukturze importu udział maszyn i urządzeń mechanicznych, sprzętu elektrycznego oraz części do nich stanowi 33,3%, pojazdów: 17,7%, wyrobów przemysłu chemicznego: 11,8%, metali nieszlachetnych i wyrobów z nich: 8,9%, artykułów rolno-spożywczych: 6,0%. Ze względu na niską samowystarczalność Słowacji w produkcji artykułów spożywczych, to właśnie import żywności pozostaje dla tego kraju kluczowym, mimo licznych działań administracji państwowej na rzecz promocji krajowej żywności, często jednak o charakterze protekcjonistycznym.

Filarami słowackiej gospodarki są: przemysł samochodowy – zakłady Volkswagen (region Bratysławski), KIA (region żyliński), PSA Peugeot Citroen (region trnawski), Jaguar Land Rover (region nitrzański) oraz przemysł elektrotechniczny i elektroniczny: Siemens (region bratysławski), Samsung, Foxconn  (region nitrzański i trnawski). Istotny udział w gospodarce Słowacji ma przemysł chemiczny (rafineria Slovnaft/MOL w regionie bratysławskim), metalurgiczny (US Steel w regionie koszyckim) oraz elektroenergetyka (Slovenské elektrárne).

3.5 Inwestycje zagraniczne

      Pierwszą kluczową bezpośrednią inwestycją zagraniczną na Słowacji był zakup Bratysławskich Zakładów Automobilowych przez koncern Volkswagen w roku 1991, tzn. jeszcze w czasie istnienia Czechosłowacji. Następnie największy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych miał miejsce w latach 2000 – 2008 głównie dzięki inwestycjom koncernów US Steel, Siemens, Samsung, Foxconn, PSA Citroen, KIA.

Zgodnie z danymi Narodowego Banku Słowacji (NBS) w 2018 r., tzn. najbardziej aktualnymi danymi dot. BIZ, na Słowację napływ BIZ łącznie wyniósł  1,002 mld euro, na które składa się napływ kapitału własnego o wartości 347,60 mln euro, reinwestowane zyski o wartości 275,73 mln euro oraz pozostały kapitał o wartości 379,17 mln euro. W 2018 r. najwięcej BIZ napłynęło z Czech (431,48 mln euro), Wielkiej Brytanii (424,71 mln euro; w tym 329,95 mln euro napływ kapitału własnego), Francji (418,13 mln euro). Z Polski napłynęły BIZ wartości 83,03 mln euro, na co składa się napływ kapitału własnego o wartości 88,45 mln euro, dezinwestycje reinwestowanych zysków o wartości -317 tys euro oraz dezinwestycje pozostałego kapitału o wartości -5,11 mln euro.

W przypadku napływu słowackich BIZ za granicę w 2018 r., ich łączna wartość według NBS wyniosła 195,36 mln euro (na to składa się napływ kapitału własnego o wartości 20,83 mln euro,  reinwestowane zyski o wartości 64,18 mln euro oraz pozostały kapitał o wartości 105,75 mln euro. Najwięcej Słowackich BIZ było skierowanych do Wielkiej Brytanii (77,36 mln euro, w tym 77,02 mln euro pozostałego kapitału. Na drugim miejscu są BIZ do Polski (76,0 mln euro˛ na co składa się napływ kapitału własnego o wartości 39,74 mln euro, reinwestowane zyski o wartości 25,30 mln euro oraz pozostały kapitał o wartości 10,97 mln euro). Na trzecim miejscu są BIZ do Niderlandów (49,92 mln euro, w tym 7,93 mln euro reinwestowanych zysków oraz 41,73 mln euro pozostałego kapitalu).

Porównując stan BIZ w Republice Słowackiej na koniec 2018 r., w czołówce stoją Niderlandy ze stanem BIZ wartości 13,07 mld euro, przed Republiką Czeską (6,56 mld euro), Austrią (5,90 mld euro), RFN (3,66 mld euro), Luksemburgiem (3,46 mld euro), Republiką Korei (2,96 mld euro). Łączny stan BIZ na Słowacji na koniec 2018 r. wynosił 51,04 mld euro). Stan BIZ z Polski na koniec 2018r. wyniósł 398,20 mln euro (w tym 439,13 mln euro własny kapitał i reinwestowane zyski oraz -40,93 pozostały kapitał).

Jeżeli chodzi o słowackie BIZ za granicą, ich łączna wartość wynosiła na koniec roku 2018 wartość 4,01 mld euro. Najwięcej ich było ulokowanych w Republice Czeskiej (1,91 mld euro). Na drugim miejscu jest Polska (322,0 mln euro, w tym 259,36 mln euro własny kapitał i reinwestowane zyski oraz 62,62 pozostały kapitał. W Wielkiej Brytani stan słowackich BIZ wyniósł 271,21 mln euro, w Niderlandach 222,70 mln euro, a w Turcji 134,82 mln euro.

3.6 Słowacki handel zagraniczny

Handel zagraniczny, szczególnie eksport, ma podstawowe znaczenie dla otwartej gospodarki Słowacji. W 2019 r. wartość słowackiego eksportu była na poziomie 85,4% PKB. W liczbach bezwzględnych słowacki eksport wyniósł 80,46 miliardów euro i wzrósł o 1,66%. Import Słowacji w liczbach bezwzględnych osiągnął 79,36 miliardów euro, co stanowi międzyroczny wzrost o 3,29 %.

Otwarta gospodarka słowacka jest uzależniona od eksportu, zwłaszcza produktów branży samochodowej i elektronicznej, które od momentu napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych tworzą filary słowackiej gospodarki.

Polska w handlu zagranicznym Słowacji utrzymała pozycję trzeciego największego partnera  po RFN i Republice Czeskiej. Polsko – słowackie obroty handlowe w roku 2019 z dynamiką wolniejszą niż w latach poprzednich (101,91), osiągnęły 10,541 mld euro. Wymiana handlową między Polską a Słowacją po raz pierwszy przekroczyła granicę 10 miliardów euro w roku 2018.

Do 2013 r. pozycję trzeciego największego partnera Słowacji zajmowała Rosja, ze względu na wysoki import surowców energetycznych. Aktualnie w obrotach słowackiego handlu zagranicznego Rosja zajmuje  9 miejsce z obrotami 5,88 mld euro (w 2014 r. była na 4 miejscu za Polską).

Największymi pozycjami słowackiego eksportu są samochody i produkty elektroniczne. Udział eksportu samochodów produkowanych na Słowacji w fabrykach Volkswagena, KIA Motors, PSA Peugeot Citroën oraz Jaguar Land Rover,  w słowackim eksporcie wynosi 20%. Udział przemysłu samochodowego w  słowackiej produkcji przemysłowej wynosi 45%.

Drugą pozycję w słowackim eksporcie zajmują produkty elektroniczne, głównie monitory LCD, projektory i telewizory, których największymi producentami na Słowacji są zakłady Samsunga w miastach  Galanta,  będące inwestycjami Korei Południowej.

W słowackim eksporcie w analizowanym okresie całego roku 2019 Polska zajęła trzecie miejsce z udziałem 7,48% (6,02 mld euro). W słowackim imporcie Polska była na 4 miejscu z udziałem 5,70% (4,546 mld euro).

Największymi odbiorcami słowackich towarów były Niemcy (22,3%), Czechy (11,0%), Polska (7,5%), Francja (7,0%), Węgry (6,3%), Austria (5,6 %), Wielka Brytania (4,9%), Włochy (4,7%), USA (3,1%) i Hiszpania (2,8%).

Największymi dostawcami towarów na rynek słowacki były: Niemcy (16,2%), Czechy (10,1%), Chiny (6,3%), Polska (5,7%), Rosja (5,6%), Korea Południowa (5,4%), Węgry (5,2%), i Wietnam (5,1%).

Największą nadwyżkę wg danych Słowackiego Urzędu Statystycznego Słowacja uzyskała w obrotach towarowych z Niemcami (+5,12  mld EUR), natomiast najwyższy deficyt handlowy Słowacja odnotowała wobec Korei Południowej (-3,92 mld EUR), dalej Chin (-3,32 mld EUR) oraz Rosji (-3,03 mld EUR). W relacjach z Polską Słowacja osiągnęła nadwyżkę (+ 1,49 mld EUR).

Eksport

Największy wartościowy udział w słowackim eksporcie miały następujące grupy asortymentowe:

Import

Największy udział w słowackim imporcie miały następujące grupy asortymentowe:

3.7 Główne wskaźniki makroekonomiczne Słowacji

Źródło: Urząd Statystyczny RS, Narodowy Bank Słowacji, Ministerstwo Finansów Republiki Słowackiej

^x plan,  *dane szacunkowe

3.8. Turystyka

Słowacja, która uważana jest za jeden z bezpieczniejszych krajów, odczuwa zwiększone zainteresowanie ze strony turystów – zarówno zagranicznych, jak i w  dużej mierze krajowych. Dzięki krokom rządu, który dla pracodawców zatrudniających powyżej 50 osób wprowadził od 1 stycznia 2019 r. ustawowy obowiązek dofinansowania wypoczynku urlopowego w kraju (tzw. bony rekreacyjne), w 2019 r. wzrosła przede wszystkim liczba turystów krajowych.

W 2019 r. utrzymał się trend wzrostu liczby turystów (konkretnie o 14,9%), których ogółem było 6,43 miliona. Jeśli chodzi o turystów zagranicznych, wzrost był poniżej tej średniej, ale i tak znaczący w porównaniu z 2018r., bo o 9,7%. (2,48 mln. gości z zagranicy w liczbach bezwzględnych). W statystykach są ujęte osoby korzystające z zakwaterowania przynajmniej na 1 noc. Największą grupę turystów zagranicznych tradycyjnie stanowią Czesi z udziałem 31,4% (w liczbach bezwzględnych 777,3 tys., wzrost o 10,8%, średnio korzystający z 2,7 noclegów), przed Polakami (239,9 tys., udział 9,7%, wzrost liczby o 6,2%, średnio 2,4 nocy), obywatelami Niemiec na miejscu trzecim (182,4 tys., udział 7,4%, wzrost liczby o 2,3%, średnio 2,6 nocy), Węgrami (124,3 tys., udział 5,0%, wzrost liczby o 11,2%, średnio 2,1 nocy), Austriakami (96,6 tys., udział 3,9%, spadek liczby o 3,0%, średnio 1,9 nocy), Ukraińcami (89,9 tys., udział 3,6%, wzrost liczby o 33,4%, średnio 4,0 nocy), Włochami (66,4 tys., udział 2,7%, wzrost liczby o 8,1%, średnio 2,3 nocy) oraz Rosji (52,3 tys., udział 2,7%, wzrost liczby o 25,8%, średnio 2,7 nocy),

Polacy długofalowo plasują się na drugim miejscu wśród turystów zagranicznych i długofalowo za Czechami, w statystykach turystów korzystających z noclegów. Warto jednak pamiętać, że Polacy tworzą dużą grupą turystów jedniodniowych na Słowacji, którzy nie są objęci w statystykach. Analogicznie, sporo Słowaków przyjeżdża do Polski jako jednodniowi turyści.

Słowacja dysponuje dużym potencjałem turystycznym, na który korzystny wpływ  mają warunki naturalne – położenie od 95 m (Streda nad Bodrogom) do 2 656 m n.p.m. (Gerlachovský štít, najwyższy szczyt Karpat), rzeki, jeziora i źródła termalne. Słowacja posiada liczne zabytki architektury i sztuki oraz ciekawe tradycje kulinarne i ludowe. Według danych Urzędu Statystycznego Republiki Słowackiej bezpośredni produkt krajowy brutto w turystyce wyniósł w 2016 r. 2,27 mld euro, co stanowi 2,85%  PKB Republiki Słowackiej. Branża turystyczna tworzyła 387 tys. miejsc pracy, w tym 82,9% stanowiły miejsca pracy pracowników, a pozostałe 17,1% miejsca pracy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (najnowsze oficjalne dane Urzędu Statystycznego z 14 stycznia 2020r.).