(okres styczeń – grudzień 2020, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego)

(źródło danych: Urząd Statystyczny Republiki Słowackiej)

1. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

W przypadku sytuacji gospodarczej Słowacji ubiegły rok jest często porównywany do 2009 r., tzn. roku światowego kryzysu gospodarczego. Jednak sytuacja spowodowana pandemią COVID-19 może mieć bardziej znaczące konsekwencje niż kryzys sprzed dekady. Ogólnie można ocenić, że sytuacja gospodarcza w poszczególnych kwartałach roku była przede wszystkim funkcją wprowadzanych obostrzeń epidemiologicznych, które nie pozostawały bez wpływu na aktywność gospodarczą. Taki rozwój wypadków wymagał aktywnej stymulacji gospodarki i wsparcia dla przedsiębiorców ze strony rządu, ale wstępne prognozy – zakładające głęboką recesję i skokowy wzrost bezrobocia – nie sprawdziły się. W 2020 r. PKB Słowacji wyniósł 91,1 mld EUR, co stanowi spadek o 2,98% w cenach bieżących. W cenach stałych PKB wyniósł 84,5 mld EUR (spadek o 5,2%).

Międzyrocznie PKB w cenach stałych wzrósł jedynie w pośrednictwie związanym z nieruchomościami (o 1,6 punktu procentowego) oraz w administracji publicznej, obronie, edukacji, opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (o 2,1 p.p.).

Natomiast w przypadku pozostałych składników PKB w cenach stałych odnotowano jego spadek – największy w budownictwie (o 20,2 p.p.), przemyśle (-7,9 p.p.), usługach w zakresie sztuki, wypoczynku i rozrywki (- 9,6 p.p.), handlu, hotelarstwie, gastronomii i transporcie  (-6,8 p.p.), pośrednictwie finansowym (spadek o 3,8 p.p.), branży informatycznej i telekomunikacyjnej (o 5,3 p.p.), rolnictwie i rybołówstwie (o 2,3 p.p.). Spadek (o 3,5 p.p.) odnotowano również w zakresie podatków od towarów netto.

Dla otwartej słowackiej gospodarki kluczowe znaczenie ma rozwój handlu zagranicznego. Ogólny eksport towarów ze Słowacji obniżył się w analizowanym okresie o 6,1% do 75,4 mld EUR. Jak wskazano wyżej, wskaźniki gospodarcze kopiowały rozwój sytuacji epidemiologicznej i związanych z nią restrykcji na Słowacji i wśród największych odbiorców słowackich towarów. W pierwszym kwartale 2021 r. eksport międzyrocznie spadł o 7,2% i wyniósł 19,2 mld EUR. W drugim kwartale międzyrocznie obniżył się o 26,7% (do 14,6 mld EUR), a w trzecim zaś wzrósł o 4,6% (do 19,6 mld EUR). W ostatnim kwartale 2020 r. eksport ze Słowacji wzrósł o 5,2% do 22,0 mld EUR /w cenach bieżących, dane Urzędu Statystycznego RS/.

Ogólny słowacki import towarów w 2020 r. międzyrocznie obniżył się o 8,3% i wyniósł 72,7 mld. Według danych Urzędu Statystycznego RS, Słowacja w 2020 r. osiągnęła nadwyżkę handlu zagranicznego w wysokości 2,7 mld EUR, tj. o 1,6 mld EUR więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego.

2. Inflacja

Ze względu na to, że Słowacja wprowadziła wspólną walutę europejską, poziom inflacji jest zbliżony do tego w całej strefie euro. Według wskaźnika cen konsumpcyjnych, osiągnęła ona w 2020 r. średnią wartość 1,9%. Największy wpływ na taki rozwój sytuacji miał wzrost cen czynszów, wody i energii (o 2,6%), które mają największą wagę w koszyku konsumenckim (248,377 ‰), oraz wzrost cen żywności i napojów bezalkoholowych (o 2,5%), które mają drugą pod względem wielkości wagę w koszyku konsumenckim (181,959‰).

3. Rynek pracy

Sytuacja związana z pandemią COVID–19 wpłynęła negatywnie na dotychczasowy, korzystny rozwój sytuacji na rynku pracy, gdzie stopa bezrobocia spadła do najniższego poziomu w historii Słowacji (5,8%), a liczba bezrobotnych spadła do 157,7 tys. osób. W 2020 r. stopa bezrobocia wzrosła do 6,7%, a liczba bezrobotnych do 181,4 tys. osób. Stopa zatrudnienia obniżyła się do 72,5%. Liczba zatrudnionych osób obniżyła się o 2,0% do 2,53 mln osób. Liczba zatrudnionych osób obniżyła się w przemyśle (-5,7%), budownictwie (-5,9%), handlu (-1,6%), usługach finansowych i ubezpieczeniowych (o 1,6%). Największy wzrost zatrudnionych (o 5,5%) odnotowano natomiast w branży nauki oraz informacji i komunikacji (o 2,1%).

Zwalczanie bezrobocia należało do kluczowych zadań w programie kolejnych słowackich rządów. Pomimo osiągniętej poprawy, problemem pozostaje bezrobocie strukturalne. Zwalczanie tego problemu, poza reformami w systemie edukacji, wymaga ścisłej współpracy szkół z biznesem w celu przygotowania kadr zgodnie z potrzebami gospodarki. Problemem jest również liczba osób (56 tys., co stanowi 31%) długoterminowo bezrobotnych (powyżej dwóch lat). W ciągu ostatnich kilku lat stopa bezrobocia na Słowacji kształtowała się następująco: 14,2% na koniec 2013 r., 13,2% na koniec 2014 r., 11,5% na koniec 2015 r., 9,7% na koniec 2016 r., 8,1% na koniec 2017 r., 6,6% na koniec 2018 r. i 5,8% na koniec 2019 r., 6,7% na koniec 2020 r. Historycznie najwyższy poziom stopy bezrobocia na Słowacji zanotowano w 2001 r. (19,2%), kiedy liczba bezrobotnych wyniosła 508 tys. osób. Na koniec 2020 r. stopa bezrobocia zwiększyła się międzyrocznie o 0,9 p.p. do 6,7%.

W skali regionalnej stopa bezrobocia w 2020 r. była najwyższa w woj. preszowskim (12,1 %, międzyroczny wzrost o 0,9 p.p.), natomiast najniższą stopę bezrobocia odnotowano w woj. bratysławskim (3,4%,  międzyrocznie +1,0 p.p.) oraz w woj. trenczyńskim (3,9 %, międzyroczny wzrost o 1,1 p.p.). Stopa bezrobocia wyższa niż średnia krajowa utrzymuje się w woj. koszyckim (8,9 %, międzyroczny wzrost o 1,0 p.p.) oraz w woj. bańsko-bystrzyckim (7,9%, 0,1 p.p.). Poniżej średniej bezrobocie odnotowano w woj. trnawskim (5,0%, 0,4 p.p.), nitrzańskim (5,2%, +0,6 p.p.) oraz żylińskim (5,5%, +1,1 p.p.). W analizowanym okresie obniżyła się również liczba obywateli Słowacji krótkoterminowo zatrudnionych za granicą (poniżej 1 roku) – spadek o 5,2% do 121,9 tys. osób. Najwięcej, bo 35% Słowaków, zatrudnionych za granicą pracowało w budownictwie; na drugim miejscu (z udziałem 20%) znalazła się praca w przemyśle, na trzecim zaś (17%) opieka zdrowotna i społeczna. Jeśli chodzi o kierunki geograficzne, to najwięcej obywateli słowackich zatrudnionych za granicą wyjechało za pracą do Austrii (27% ogółu pracujących za granicą) oraz RFN (22%). Najwięcej (aż 25%) pracujących za granicą pochodziło z woj. preszowskiego.

Średnie wynagrodzenie nominalne brutto na Słowacji wzrosło o 3,8% i wynosiło 1 133 EUR. Płaca realna wzrosła o 1,9%. Wynagrodzenia około 2/3 zatrudnionych osób na Słowacji są jednak niższe od średniej. Przeciętna emerytura wzrosła o 5,9% i wyniosła 487,37 EUR. Realnie emerytury i renty wzrosły o 4,2%.

Stawka minimalnego ustawowego wynagrodzenia w 2021 r. wynosi 623 EUR (3,58 EUR za godzinę pracy). Mowa tu o podstawowym,  minimalnym wynagrodzeniu.

4. Sektory słowackiej gospodarki / składniki PKB

Główne sektory gospodarki

W ogólnej wartości PKB Słowacji największy udział mają następujące sektory (w cenach stałych):

Wysoki udział produkcji przemysłowej w PKB czyni Słowację krajem wysoce uzależnionym od eksportu towarów przemysłowych. 34,9% słowackiego eksportu tworzą pojazdy. Drugą największą grupę, z udziałem 30,3%, tworzą w słowackim eksporcie maszyny, urządzenia mechaniczne i sprzęt elektryczny oraz części do nich. Na trzecim miejscu, z udziałem 8,5%, znajdują się metale nieszlachetne i wyroby z nich, a za nimi wyroby przemysłu chemicznego (7,9%). Taka struktura gospodarki czyni Słowację szczególnie wrażliwą na rozwój sytuacji gospodarczej na świecie i związany z tym popyt w państwach będących jej największymi partnerami handlowymi (państwa członkowskie UE). Do ukształtowania się tej sytuacji przyczynił się trwający od 2000 r. duży napływ inwestycji zagranicznych na Słowację, które były lokowane głównie w przemyśle samochodowym i elektrotechnicznym.

Struktura importu wskazuje na uzależnienie gospodarki krajowej od przywozu surowców z zagranicy, które – z udziałem 7,2% – zajmują piąte miejsce w  słowackim imporcie. W strukturze importu udział maszyn i urządzeń mechanicznych, sprzętu elektrycznego oraz części do nich stanowi 33,8%, pojazdów 17,1 %, wyrobów przemysłu chemicznego 12,4%, metali nieszlachetnych i wyrobów z nich 8,8%, zaś artykułów rolno-spożywczych 7,0%.

Filarami słowackiej gospodarki są: przemysł samochodowy – zakłady Volkswagen (region bratysławski), KIA (region żyliński), Stellantis (b. PSA) (region trnawski), Jaguar Land Rover (region nitrzański) oraz przemysł elektrotechniczny i elektroniczny: Siemens (region bratysławski), Samsung, Foxconn (region nitrzański i trnawski). Istotny udział w gospodarce Słowacji ma przemysł chemiczny (rafineria Slovnaft/MOL w regionie bratysławskim), metalurgiczny (US Steel w regionie koszyckim) oraz elektroenergetyka (Slovenské elektrárne).

5. Inwestycje zagraniczne

Pierwszą kluczową bezpośrednią inwestycją zagraniczną na Słowacji była inwestycja z 1991 r. koncernu Volkswagen do Bratysławskich Zakładów Samochodowych. Następnie największy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych miał miejsce w latach 2000 – 2008; głównie dzięki inwestycjom koncernów US Steel, Siemens, Samsung, Foxconn, PSA Citroen oraz KIA.

Zgodnie z najnowszymi danymi Narodowego Banku Słowacji (NBS), w 2019 r. napływ BIZ na Słowację wyniósł łącznie 2,187 mld EUR, na które składa się napływ kapitału własnego o wartości 397,835 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 1,853 mld EUR oraz pozostały kapitał o wartości -63,404 mln EUR. W 2019 r. najwięcej BIZ napłynęło na Słowację z RFN (1,055 mld EUR), Węgier (505,354 mln EUR), USA (409,17 mln EUR). Z Polski napłynęły BIZ o wartości 7,971 mln EUR, na co składa się napływ kapitału własnego o wartości 700 tys. EUR, dezinwestycje reinwestowanych zysków o wartości -8,4 mln EUR oraz pozostały kapitał o wartości 15,685 mln EUR. Daje to Polsce trzynaste miejsce wśród krajów pochodzenia BIZ w 2019 r.

W przypadku odpływu słowackich BIZ za granicę w 2019 r., ich łączna wartość, według danych NBS, wyniosła 136,899 mln EUR. Składa się na to odpływ kapitału własnego o wartości 12,057 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 153,402 mln EUR oraz pozostały kapitał o wartości -28,560 mln EUR. Najwięcej słowackich BIZ trafiło do Polski (85,482 mln EUR, na co składa się odpływ kapitału własnego o wartości 1,091 mln EUR, reinwestowane zyski o wartości 56,922 mln EUR oraz pozostały kapitał o wartości 27,469 mln EUR). Na drugim miejscu są BIZ w RFN (18,156 mln EUR, w tym 38,532 mln EUR własnego kapitału, 5,547 mln EUR reinwestowanych zysków oraz -25,923 mln EUR pozostałego kapitału).

Porównując stan BIZ w Republice Słowackiej na koniec 2019 r., w czołówce znajdują się Niderlandy ze stanem BIZ wartości 13,257 mld EUR, przed Republiką Czeską (7,521 mld EUR), Austrią (7,085 mld EUR), RFN (4,723 mld EUR), Luksemburgiem (3,142 mld EUR), Włochami (2,806 mld EUR) oraz Republiką Korei (2,784 mld EUR). Łączny stan BIZ na Słowacji na koniec 2019 r. wynosił 54,258 mld EUR (w tym 46,244 mld EUR własnego kapitału i reinwestowanych zysków oraz 8,014 mld EUR pozostałego kapitału). Stan BIZ z Polski w Republice Słowackiej na koniec 2019r. wyniósł 491,222 mln EUR (w tym 516,251 mln EUR kapitał własny i reinwestowane zyski oraz -25,029 pozostały kapitał), co daje Polsce piętnaste miejsce.

Jeżeli chodzi o słowackie BIZ za granicą, ich łączna wartość na koniec 2019 r. wyniosła 4,208 mld EUR. Najwięcej BIZ ze Słowacji zostało ulokowanych w Republice Czeskiej (1,929 mld EUR), a na drugim miejscu jest Polska (441,670 mln EUR, w tym 317,369 mln EUR kapitał własny i reinwestowane zyski oraz 124,301 mln EUR pozostały kapitał). Na trzecim miejscu jest Austria, gdzie stan słowackich BIZ na koniec 2019 r. wyniósł 178,982 mln EUR.

6. Słowacki handel zagraniczny

Handel zagraniczny, szczególnie eksport, ma podstawowe znaczenie dla otwartej gospodarki Słowacji. W 2020 r. wartość słowackiego eksportu kształtowała się na poziomie 83% PKB. W liczbach bezwzględnych słowacki eksport wyniósł 75,44 mld EUR i obniżył się o 6,10% r./r. Import Słowacji w liczbach bezwzględnych osiągnął w analizowanym okresie 72,72 mld EUR, co stanowi międzyroczny spadek o 8,27%. Eksport produktów branży samochodowej i elektronicznej jest jednym z filarów słowackiej gospodarki.

Polska w handlu zagranicznym Słowacji utrzymała pozycję trzeciego największego partnera (po RFN i Republice Czeskiej). W 2020 r. wymiana handlowa między Polską i Słowacją osiągnęła 10,091 mld EUR (po raz pierwszy polsko-słowacka wymiana handlowa przekroczyła wartość 10 mld EUR w 2018 r.).

Do 2013 r. pozycję trzeciego największego partnera handlowego Słowacji zajmowała Rosja (głównie z uwagi na import surowców energetycznych). Aktualnie w obrotach słowackiego handlu zagranicznego Rosja zajmuje ósme miejsce (4,621 mld EUR).

Największymi pozycjami słowackiego eksportu są samochody i produkty elektroniczne. Udział samochodów produkowanych na Słowacji w fabrykach Volkswagena, KIA Motors, Stellantis (b. PSA) oraz Jaguar Land Rover w słowackim eksporcie wynosi powyżej 30%. Udział zaś przemysłu samochodowego w słowackiej produkcji przemysłowej wynosi 45%.

Drugą pozycję w słowackim eksporcie zajmują produkty elektroniczne (głównie monitory LCD, projektory i telewizory), których największym producentem na Słowacji są zakłady Samsunga.

W analizowanym okresie Polska zajmowała w słowackim eksporcie trzecie miejsce z udziałem 7,88% (5,944 mld EUR, międzyroczny spadek o 1,12%). W słowackim imporcie Polska zajmowała zaś czwarte miejsce z udziałem 5,70% (4,147 mld EUR, międzyroczny spadek o 9,64%).

Największymi odbiorcami słowackich towarów były w 2020 r.: RFN (22,0%), Czechy (10,6%), Polska (7,9%), Francja (7,3%), Węgry (6,3%), Austria (5,5%), Wielka Brytania (4,4%), Włochy (4,3%), USA (3,8%) i Chiny (2,7%).

Największymi dostawcami towarów na rynek słowacki były zaś: RFN (18,2%), Czechy (9,8%), Chiny ( 6,7%), Polska (5,7 %), Wietnam (5,0%), Korea Południowa (4,9%), Rosja (4,7%),  Węgry (4,6%) i Francja (3,8%).

Wg danych Urzędu Statystycznego RS, największą nadwyżkę Słowacja uzyskała w obrotach towarowych z RFN (+3,38                                                                                                                                                                                                                    mld EUR), natomiast największy deficyt w handlu z Wietnamem (-3,60 mld EUR), a następnie Koreą Południową (-3,20 mld EUR), Chinami    (-2,80 mld EUR) oraz Rosją (-2.27 mld EUR). W relacjach z Polską Słowacja osiągnęła nadwyżkę (+1,80 mld EUR).

Eksport                                                                                                                                                                                              

Największy wartościowy udział w słowackim eksporcie miały następujące grupy asortymentowe:

Import

Największy udział w słowackim imporcie miały następujące grupy asortymentowe:

7. Główne wskaźniki makroekonomiczne Słowacji

Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Słowackiej, Narodowy Bank Słowacji, Ministerstwo Finansów Republiki Słowackiej

^x plan, *dane szacunkowe

8. Turystyka

Z uwagi na pandemię COVID-19 branża hotelarska i restauracyjna została w połowie marca 2020 r. zmuszona do ograniczenia działalności. W 2020 r. liczba turystów na Słowacji (mowa o osobach korzystających z zakwaterowania przynajmniej na jedną noc) obniżyła się w ujęciu międzyrocznym o 50,1% i wyniosła 3,21 mln osób; w tym liczba turystów zagranicznych wyniosła 854,0 tys. osób, co oznacza spadek o 65,5%. Największy udział wśród turystów zagranicznych na Słowacji stanowili obywatele Czech (28,5%). Na drugim miejscu znaleźli się turyści z Polski (12,0%), a na kolejnych zaś turyści z RFN (10,1%), Austrii (7,0%), Ukrainy (6,3%), Włoch (3,9%), Wielkiej Brytanii (2,9%) oraz Węgier (2,8%). W liczbach bezwzględnych Słowację odwiedziło w 2020 r. 102 480 turystów z Polski.

autor/źródło  Ambasada RP w Bratysławie